1. Buông bỏ 
Phương pháp đầu tiên để tạo ra hạnh phúc là từ buông bỏ. Nhiều người trong chúng ta bị ràng buộc với rất nhiều thứ. Nhưng nhiều thứ hay chính xác hơn là niềm tin của chúng ta về sự cần thiết hoàn toàn của chúng — thực sự lại là những trở ngại cho hạnh phúc của chúng ta.

Bạn nghĩ rằng có một nghề nghiệp, bằng cấp, tiền lương, nhà cửa, hoặc bạn đời là yếu tố quyết định cho hạnh phúc của bạn. Ngay cả khi bạn đã đạt được hoàn cảnh đó, hoặc ở bên người đó, bạn vẫn tiếp tục đau khổ. Đồng thời, bạn vẫn sợ rằng nếu bạn buông bỏ thành tựu mà bạn đã đạt được, nó sẽ còn tồi tệ hơn; bạn sẽ còn đau khổ hơn nếu không có người mà bạn đang bám víu.
Nếu bạn nhìn sâu vào những thứ vật đính kèm đáng sợ đó, bạn sẽ nhận ra rằng thực tế nó chính là chướng ngại vật đối với hạnh phúc của bạn. Bạn có khả năng để buông bỏ nó đi. Để cho đi đôi khi cần rất nhiều can đảm. Nhưng một khi bạn biết buông bỏ, hạnh phúc đến rất nhanh. Bạn sẽ không phải đi khắp nơi để tìm kiếm nó.

2. Lựa chọn hạt giống tích cực 

Mỗi chúng ta đều có nhiều loại “hạt giống” nằm sâu trong tâm thức. Những hạt chúng ta tưới là những hạt nảy mầm, đi vào nhận thức của chúng ta và thể hiện ra bên ngoài.

Một cách để chăm sóc nỗi đau khổ của chúng ta là mời một hạt giống có bản chất ngược lại nảy sinh. Như không có gì tồn tại mà không có mặt đối lập của nó, nếu bạn có mầm mống của sự kiêu ngạo, thì bạn cũng có hạt giống của lòng trắc ẩn. Mỗi người trong chúng ta đều có một hạt giống của lòng từ bi. Nếu bạn thực hành chánh niệm từ bi mỗi ngày, hạt giống từ bi trong bạn sẽ trở nên mạnh mẽ.

Theo lẽ tự nhiên, khi lòng trắc ẩn nổi lên, sự kiêu ngạo đi xuống. Bạn không cần phải chiến đấu với nó hoặc đẩy nó xuống. Chúng ta có thể chọn tưới nước cho những hạt tốt và không tưới những hạt tiêu cực. Điều này không có nghĩa là chúng ta bỏ qua sự đau khổ của mình; nó chỉ có nghĩa là chúng ta cho phép những hạt giống tích cực tự nhiên ở đó được chú ý và nuôi dưỡng.

3. Niềm vui sinh ra từ chánh niệm

Chánh niệm giúp chúng ta không chỉ tiếp xúc với đau khổ, để chúng ta có thể đón nhận và chuyển hóa nó, mà còn chạm đến những điều kỳ diệu của cuộc sống, bao gồm cả cơ thể của chính chúng ta.

Khi chúng ta thực hành hơi thở chánh niệm hoặc đi bộ trong chánh niệm, chúng ta mang tâm trí của chúng ta về với ngôi nhà của cơ thể và hiện diện ở đây và bây giờ. Chúng ta cảm thấy thật may mắn; chúng ta có rất nhiều điều kiện hạnh phúc đã có sẵn. Niềm vui và hạnh phúc đến ngay sau đó.

Chánh niệm là một năng lượng bạn có thể tạo ra cả ngày thông qua việc luyện tập. Bạn có thể rửa bát trong chánh niệm. Bạn có thể nấu bữa tối của mình trong chánh niệm. Bạn có thể lau sàn nhà trong chánh niệm. Và với chánh niệm, bạn có thể chạm đến nhiều điều kiện của hạnh phúc và niềm vui đã có sẵn. Bạn là một nghệ sĩ thực sự. Bạn biết cách tạo ra niềm vui và hạnh phúc bất cứ lúc nào bạn muốn. Đây là niềm vui và hạnh phúc được sinh ra từ chánh niệm.

4. Sự tập trung

Sự tập trung được sinh ra từ chánh niệm. Sự tập trung có sức mạnh đột phá, đốt cháy những phiền não khiến bạn đau khổ và cho phép hạnh phúc tràn vào.

Để ở trong khoảnh khắc hiện tại cần sự tập trung. Những lo lắng, băn khoăn về tương lai luôn hiện hữu, sẵn sàng cuốn chúng ta đi. Chúng ta có thể nhìn thấy chúng, ghi nhận chúng và sử dụng sự tập trung của mình để quay lại khoảnh khắc hiện tại.Khi chúng ta có sự tập trung, chúng ta có rất nhiều năng lượng. Chúng ta không bị cuốn đi bởi những viễn cảnh về đau khổ trong quá khứ hoặc nỗi sợ hãi về tương lai.

Nếu bạn tập trung vào hơi thở của mình một cách thoải mái, bạn đang trau dồi một sức mạnh bên trong. Khi bạn quay lại để cảm nhận hơi thở của mình, hãy tập trung vào hơi thở bằng cả trái tim và tâm trí. Tập trung không phải là lao động nặng nhọc. Bạn không cần phải căng thẳng bản thân hay phải nỗ lực nhiều.

5. Sự thấu hiểu

Với chánh niệm, chúng ta nhận ra sự căng thẳng trong cơ thể và muốn giải phóng nó, nhưng đôi khi chúng ta không thể. Những gì chúng ta cần là một số hiểu biết sâu sắc.

Ví dụ, chúng ta có thể biết rằng điều gì đó (thèm muốn, hoặc thù hận) là một trở ngại cho hạnh phúc của chúng ta, khiến chúng ta lo lắng và sợ hãi. Nhưng chúng ta vẫn tiếp tục dành thời gian và năng lượng của mình để ám ảnh về nó. Chúng ta giống như một con cá đã từng bị bắt trước đó và biết rằng có một cái móc bên trong miếng mồi; nếu con cá sử dụng cái nhìn sâu sắc đó, nó sẽ không cắn câu, bởi vì nó biết mình sẽ bị mắc vào lưỡi câu.

Sự thấu hiểu là nhìn thấy những gì ở đó. Đó là sự rõ ràng có thể giải phóng chúng ta khỏi những phiền não như ghen tị hay giận dữ, và cho phép hạnh phúc thực sự đến. Mỗi người trong chúng ta đều có sự thấu hiểu, dù không phải lúc nào chúng ta cũng tận dụng nó.

Nếu chúng ta nhớ về nỗi đau khổ trong quá khứ, không để bản thân bị nó cuốn đi, chúng ta có thể sử dụng nó để nhắc nhở bản thân rằng “Hiện tại tôi thật may mắn biết bao. Tôi không ở trong hoàn cảnh đó. Tôi có thể hạnh phúc ”—đó là sự thấu hiểu; và trong khoảnh khắc đó, niềm vui và hạnh phúc của chúng ta có thể phát triển rất nhanh chóng.

Lời kết

Bản chất của những thực hành trên có thể được mô tả là chuyển hóa đau khổ thành hạnh phúc. Đây không phải là một thực hành phức tạp, nhưng nó đòi hỏi chúng ta phải trau dồi chánh niệm, sự tập trung và sự thấu hiểu.

Trước hết, nó đòi hỏi chúng ta phải trở về với chính mình, chúng ta làm hòa với nỗi đau khổ của mình, đối xử với nó một cách dịu dàng và nhìn sâu vào gốc rễ của nỗi đau của chúng ta. Nó đòi hỏi chúng ta phải buông bỏ những đau khổ vô ích, không cần thiết và xem xét kỹ hơn ý tưởng của chúng ta về hạnh phúc.

Cuối cùng, nó đòi hỏi chúng ta phải nuôi dưỡng hạnh phúc hàng ngày, bằng sự thừa nhận, hiểu biết và lòng trắc ẩn đối với bản thân và những người xung quanh. Chúng tôi cung cấp những thực hành này cho chính mình, cho những người thân yêu của chúng tôi và cho cộng đồng lớn hơn. Đây là nghệ thuật của đau khổ và nghệ thuật của hạnh phúc. Với mỗi hơi thở, chúng ta giảm bớt đau khổ và tạo ra niềm vui. Với mỗi bước đi, bông hoa của sự thấu hiểu nở rộ.

*Lược dịch bài viết của Thích Nhất Hạnh trên Lionsroar, trích từ No mud, No lotus: The art of Transforming Suffering