PGS. TS TRẦN TRỌNG DƯƠNG: PHÁT HUY GIÁ TRỊ CỦA DI SẢN PHẬT GIÁO

Ngày đăng: Thứ 5 , 15/05/2025 21:16 .
Tại Đại lễ Vesak Liên hiệp quốc 2025, Tu Di tòa Thích Ca sơ sinh được đặt trang trọng trong không gian thực hiện nghi lễ Tắm Phật tại Triển lãm Văn hóa Phật giáo Việt Nam và trong khuôn viên chính của Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP Hồ Chí Minh. Đây là tượng Thế tôn đản sinh mang phong cách Hoàng gia thời Lý, là sản phẩm nghiên cứu và sáng tạo bằng công nghệ số của PGS. TS Trần Trọng Dương cùng Sen Heritage nhằm phát huy giá trị của di sản Phật giáo đến với xã hội ngày nay.



PGS. TS Trần Trọng Dương chia sẻ: Lễ tắm Phật đã trở thành một nghi lễ quen thuộc tại Việt Nam, vào tháng 4 âm lịch, trọng tâm là ngày 8/4 âm lịch, còn được gọi là Ngày Phật đản sinh. Sử liệu sớm nhất hiện còn là văn bia tháp Sùng Thiện Diên Linh khắc năm 1121 ghi chép về việc vua Lý Nhân Tông tổ chức nghi lễ Tắm Phật.

Vì sao anh quyết định nghiên cứu phục dựng lại Tu Di tòa Phật Thích Ca sơ sinh theo đúng tinh thần sử Việt?

Dựa trên hàng triệu mảnh vỡ khảo cổ, chúng ta chỉ biết đến một thời đại Lý Trần với văn hóa cung đình phát triển ở đỉnh cao. Chính vì lý do đó, tôi đã nghiên cứu về chùa Diên Hựu - Một Cột để giải mã biểu tượng kiến trúc. Liên Hoa Đài Một Cột là một bông hoa sen kiến trúc, mô phỏng ngọn núi vũ trụ Tu Di, nằm ở trung tâm của một tiểu vũ trụ với tám vòng núi và tám vòng biển bao quanh. Liên Hoa Đài đặt trong hai hồ nước, với bốn sân và các hệ thống hành lang, đã tạo thành một mandala điển hình của nghệ thuật kiến trúc Phật giáo Đại Việt thời Lý. Từ đó, chúng tôi tiếp tục sử dụng công nghệ VR, AR, 3D, IE để phỏng dựng lại quần thể kiến trúc này theo phong cách vàng son, dựa trên các cứ liệu khảo cổ. Và với mô tả trong bia Sùng Thiện Diên Linh, tôi tiếp tục phỏng dựng Tu Di tòa Thích Ca sơ sinh, nhằm hướng đến phục dựng nghi lễ tắm Phật vào thới Lý với những nét tạo hình mang bản sắc Đại Việt.

Anh có thể chia sẻ về quá trình nghiên cứu của anh về Tu Di tòa Thích Ca sơ sinh, từ việc phỏng dựng số hóa, cho đến tạc tượng để đưa vào đời sống tâm linh Phật giáo của người Việt?

Tôi từng đi điền dã nhiều phế tích khảo cổ, đi các bảo tàng để sưu tập các mảnh vỡ khác nhau của thời đại Lý Trần. Một hiện vật quan trọng mà tôi chú ý là mảnh trụ song long đào được tại Ngọc Hà (thuộc về Tây Cấm của kinh thành Thăng Long xưa). Trụ đá này bị gãy phần chân và phần đầu, khiến tôi tò mò muốn giải mã để phục dựng lại hình dáng toàn vẹn của nó. Sau đó, Nhà nghiên cứu mĩ thuật cổ thời Lý Nguyễn Anh Tuấn (Viện Mĩ thuật) có giới thiệu một số mảnh vụn khác. Đó là chân đá lục giác tại chùa Phật Tích, anh cho rằng đó là phần đế của trụ song long. Đồng thời, anh cũng ghép thử một bức ảnh thời Pháp chụp lại một chóp đá đầu song long đang dâng hoa sen tại Phật Tích, để đặt lên trên chân đế. Sau nhiều năm thảo luận, chúng tôi cho rằng: chân đế Phật Tích, thân trụ song long Ngọc Hà, và đỉnh cột hoa sen Phật Tích là ba mảnh khác nhau của cùng một loại hình hiện vật (với những phiên bản khác nhau đặt tại Thăng Long và Phật Tích). Để đi đến việc phục dựng, chúng tôi còn tham khảo các kết quả của các học giả đi trước, và các anh em trẻ đam mê văn hóa Lý, như Nguyễn Hoài Nam, Hiệu Sicula, Đào Xuân Ngọc. Đau đầu nhất là nghiên cứu về ý nghĩa biểu tượng của trụ đá này, và chức năng văn hóa của nó. Khi nói chuyện với anh Tuấn khoảng năm 2015, tôi từng đưa ra ba giả thuyết về chức năng của nó, đó là: một trụ cột chịu lực; một dạng chân đèn; một bệ tượng Phật. Dù với giả thuyết nào đi chăng nữa, thì dựa trên hệ thống điêu khắc thì nó vẫn là một biểu tượng khắc họa ngọn núi Tu Di với các đồ án cửu sơn bát hải theo phong cách Lý. Và hai giả thuyết được hiện thực hóa bằng công nghệ là giả thuyết Tu Di đăng (đèn đá) và Tu Di tòa đặt Thích Ca sơ sinh.



Bản phục dựng tòa Tu Di Phật Thích Ca sơ sinh. Ảnh: NVCC.

Thưa anh, là người đã dành 20 năm cho nghiên cứu Phật giáo từ đời Lý, anh có thể chia sẻ những đặc sắc về văn hóa Phật giáo thời kỳ này?

Quá trình phỏng dựng Tu Di đăng và Tu Di tòa Thích Ca sơ sinh, về mặt thực tế, với giả thuyết đèn đá, thì hiện vật chỉ cho phép khẳng định đỉnh cột là một dạng đĩa đèn. Người xưa sẽ đặt một bát đèn tách rời, và đổ dầu đặt bấc để thắp sáng ở trên. Nhưng dựa trên quan điểm bảo tồn và phát huy theo mô hình R&D, chúng tôi đưa ra 3 phương án phỏng dựng: Đèn đá dùng để đặt đĩa đèn; Đèn đá có mái bốn cạnh; Đèn đá có mái che 6 hoặc 8 cạnh. Các giả thuyết này được đưa ra khi nghiên cứu về hệ thống đèn cổ ở Việt Nam và Nhật Bản, Trung Quốc trong suốt hai ngàn năm. Còn về giả thuyết Tu Di tòa Thích Ca sơ sinh, thì tôi cho rằng đây là một phương án khó thi công nhất, vì đến nay, ta chưa từng phát hiện một tượng Thích Ca sơ sinh thời Lý nào (dù nghi lễ có ghi trong văn bia và chính sử). Chính vì thế, tôi quyết định dựa trên phong cách tạo tượng của tượng Phật thời Lý để nghiên cứu và sáng tạo ra tôn tượng Thích Ca sơ sinh mang phong cách Hoàng gia thời Lý. Mà ta biết, phong cách Lý là một phong cách tinh mĩ, cân đối, hài hòa, nó thể hiện một ngôn ngữ nghệ thuật thống nhất trong một nền tảng tư tưởng thống nhất.



Tu Di tòa Phật Thích Ca sơ sinh được sử dụng trong nghi lễ tắm Phật tại Đại lễ Vesak Liên hiệp quốc 2025.

Vì sao văn hóa Phật giáo đời Lý, rất nên nghiên cứu phục dụng và áp dụng vào thực tế, bởi mang bản sắc đậm đà của Việt Nam?

Thực ra, không chỉ riêng Phật giáo thời Lý, mà Phật giáo thời Trần, thời Lê, thời Nguyễn đều có giá trị riêng, đều có những đóng góp to lớn trong tiến trình văn hóa Việt Nam. Cái bản sắc không phải là một yếu tố bất biến, trường tồn trong thời gian mà là một yếu tố khả biến - đa trị để làm giàu có thêm cho văn hóa Việt. Văn hóa Phật giáo cũng vậy, như trường hợp tôn tượng Thích Ca sơ sinh, hiện có hàng trăm hàng ngàn tượng cổ trong chùa chiền tự viện, từ Bắc đến Nam. Cũng là tượng đức Thế Tôn lúc đản sinh, nhưng qua những bàn tay thợ tài hoa, lại được tạo nên nhiều dáng vẻ khác nhau. Tôi sở dĩ tập trung vào văn hóa Lý và tôn tượng Thích Ca sơ sinh thời Lý - Trần, bởi đến nay không còn một pho tượng Phật cổ nào còn sót lại sau bao biến cố của thời gian. Có người cười tôi, bảo là các ông sáng tác ra chứ có phải phục dựng đâu. Tôi chỉ cười: bản khoa học là bản nằm trong máy của chúng tôi, còn muốn đưa di sản vào đời sống, thì phải vừa nghiên cứu vừa sáng tạo. Tại sao ta lại không thể sáng tạo ra một tôn tượng của thế kỷ XXI, bằng kĩ thuật của thế kỷ XXI, nhưng lại mang phong cách và bản sắc của Phật giáo Việt Nam cách đây gần ngàn năm?!
PGS.TS Trần Trọng Dương, Giám đốc nghiên cứu và sáng tạo của Sen Heritage. Anh đã chủ trì các dự án: Ứng dụng công nghệ 3D và VR cho phỏng dựng chùa Diên Hựu - Một Cột (2017-2020), Tu Di đăng và Tu Di tòa Thích Ca sơ sinh thời Lý (2021), Ứng dụng công nghệ trải nghiệm tương tác nhập vai trong dự án "Xuyên không về Long Thành" (2022-2024), Ứng dụng công nghệ số trong dự án "Trúc Lâm Đại Sĩ xuất sơn đồ" (2023-2025).

Việt Quỳnh (thực hiện)

Các tin bài, hình ảnh, thư từ muốn đăng lên Website: chuathien.vn xin gửi vào địa chỉ: chuathien2014.@gmail.com
Ý kiến của bạn 0
Hãy sử dụng tiếng Việt có dấu khi viết bài và điền đầy đủ thông tin. Bình luận của bạn sẽ được phản hồi trong thời gian sớm nhất

Đăng ký học

Lĩnh vực quan tâm chính là gì?
Số lượngTỷ lệ
247( 13 %)
59( 3 %)
23( 1 %)
36( 2 %)
1505( 80 %)
Số người tham gia bình chọn: 1870
Lần bình chọn đầu tiên: Thứ 5 , 18/04/2013 17:12
Lần bình chọn sau cùng: Thứ 6 , 08/08/2025 04:54

Tin liên quan

Thông báo

Tọa đàm: Vua Phật Trần Nhân Tông - Cuộc đời và sự nghiệp hoằng pháp

Tọa đàm: Vua Phật Trần Nhân Tông - Cuộc đời và sự nghiệp hoằng pháp
Chi tiết »

GHPGVN HƯỚNG VỀ NGÀY THƯƠNG BINH - LIỆT SĨ 27/7: THỂ HIỆN ĐẠO LÝ TRI ÂN, BÁO ÂN CỦA NGƯỜI CON PHẬT

Nhân dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã ban hành công văn số 344/HĐTS-VP1 đề nghị các Ban, Viện Trung ương, Ban Trị sự GHPGVN các tỉnh, thành phố...
Chi tiết »

TRUNG ƯƠNG GIÁO HỘI KÊU GỌI CỬ CHUÔNG, TRỐNG CẦU NGUYỆN QUỐC THÁI DÂN AN VÀO SÁNG 1/7/2025

Hội đồng Trị sự GHPGVN vừa có văn bản số 284/HĐTS-VP1 ngày 25/6/2025 gửi Ban Trị sự GHPGVN các tỉnh, thành phố và các chùa, cơ sở tự viện trên toàn quốc, về việc cử ba hồi chuông, trống Bát-nhã cầu nguyện Quốc...
Chi tiết »

Bài viết của Phật tử

NGƯỜI THẦY CÓ “TẤM LÒNG VÀNG” GIEO HẠT GIỐNG TỪ BI, TRÍ TUỆ CHO ĐỜI

Bài viết của Phật tử Nguyễn Thị Chắt Thọ - Pháp danh : Diệu Minh về người Thầy đáng kính Đại Đức Thích Chánh Thuần Phó Thư ký Ban Hoằng pháp GHPGVN thành phố Hà Nội, trụ trì chùa Phúc Lâm -...
Chi tiết »

Đại đức Thích Chánh Thuần - đọc văn tế Nguyễn Trãi

Đại đức Thích Chánh Thuần - đọc văn tế Nguyễn Trãi
Chi tiết »

Tuyên đọc bức Thông điệp của Đức pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam năm 2020

Tuyên đọc bức Thông điệp của Đức pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam năm 2020
Chi tiết »

Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm - đầu xuân đi chùa lễ Phật như thế nào cho đúng.

Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm - đầu xuân đi chùa lễ Phật như thế nào cho đúng. 
Chi tiết »

Mời quảng cáo

Pháp âm

Tin tức mới

NGHỆ AN: KHÓA LỄ CẦU SIÊU TẠI NGHĨA TRANG HỮU NGHỊ VIỆT – LÀO

Ngày 10 – 11/8/2025, tại Nghĩa trang Liệt sĩ Hữu nghị Việt – Lào ( Anh Sơn, Nghệ An), trong khuôn khổ Đại Trai đàn, chư Tôn đức Tăng Ni tỉnh Nghệ An thuộc hai hạ trường Chùa Diệc và Chùa Cần Linh đã trang nghiêm cử...
Chi tiết »

NGHỆ AN : HÒA THƯỢNG THÍCH TÁNH NHIẾP THĂM VÀ SÁCH TẤN TRƯỜNG HẠ CHÙA DIỆC

Sáng ngày 11 tháng 8 năm 2025, tại Trường hạ chùa Diệc (TP. Vinh), chư hành giả an cư đã trang nghiêm cung đón Hòa thượng Thích Tánh Nhiếp – Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự, Phó Trưởng ban Tăng sự Trung...
Chi tiết »

BAN TRỊ SỰ PHẬT GIÁO TỈNH HÀ TĨNH CHÚC MỪNG CÔNG AN TỈNH NHÂN NGÀY TRUYỀN THỐNG LỰC LƯỢNG CAND

Chiều ngày 11/8, Ban Trị sự Phật giáo tỉnh Hà Tĩnh do Hoà thượng Thích Bảo Nghiêm, Phó Chủ tịch hội đồng trị sự, Trưởng Ban trị sự Phật giáo tỉnh làm trưởng đoàn đã đến tặng hoa, chúc mừng cán bộ, chiến sỹ Công an tỉnh Hà Tĩnh nhân kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống lực lượng Công an nhân dân...
Chi tiết »

HẢI PHÒNG: BAN TRỊ SỰ GHPGVN THÀNH PHỐ THĂM VÀ CHÚC MỪNG CÔNG AN THÀNH PHỐ

Sáng 11/08/2025 ,Phái đoàn Ban trị sự GHPGVN thành phố Hải Phòng, do H.T Thích Quảng Tùng – Phó Chủ tịch HĐTS GHPGVN, trưởng ban Ban trị sự GHPGVN thành phố Hải Phòng làm trưởng đoàn đã tới thăm...
Chi tiết »

Đăng ký học

Lĩnh vực quan tâm chính là gì?

Thống kê truy cập

00000006

Hôm nay: 1076

Hôm qua: 3917

Tháng này: 45820

Tháng trước: 104873

Tất cả: 6112277


Đang online: 2
IP: 216.73.216.183
Mozilla 0.0